Historia ziemniaka

Dziś bardzo popularne, ziemniaki nadal w wielu rodzinach polskich są dodatkiem podstawowym do drugiego dania. Dają także wiele możliwości kulinarnych, bo jest co najmniej kilkadziesiąt potraw, które można z nich zrobić.

Na kontynencie europejskim ziemniaki zaczęto uprawiać w dzisiejszej Belgii od ok. początków 18 wieku , najpierw jako roślinę ogrodową. Rozpowszechnili jej uprawę opaci klasztoru św. Piotra pod Gandawą, którzy od dzierżawców pól odbierali czynsz w postaci ziemniaków, które bardzo chętnie spożywali. Z kolei we Francji ziemniaki były uważane za roślinę szkodliwą, wywołującą wysoką gorączkę po ich spożyciu. Dopiero Anne Robert Turgot w latach 1774-76 minister finansów, zaczął rozdawać duże ilości sadzonek za darmo proboszczom wiejskim i rolnikom. Gdy przejeżdżał przez wsie, kazał sobie podawać potrawy tylko z ziemniaków. Pod jego wpływem król Ludwik XVI codziennie jadał ziemniaki, a królowa Maria Antonina nosiła ich kwiaty przy sukni. Dzieło Turgota kontynuował jego przyjaciel, farmaceuta i agronom Antoine Augustin Parmentier, który tak bardzo kojarzy się z historią ziemniaka, że na jego grobie na paryskim cmentarzu Pére Lachaise, od prawie 190 lat kwitną ziemniaki. Wielka kariera ziemniaka rozpoczęła się podczas wielkiego głodu we Francji, gdy akademia paryska ogłosiła konkurs na pracę naukową o roślinach, które by były łatwe w uprawie i mogły zaspokajać głód ludności. Parmentier zgłosił się do konkursu, napisał pracę o uprawie ziemniaków i wygrał. Otrzymał nagrodę pieniężną, a dodatkowo król dał mu kawał ziemi pod uprawę ziemniaków. Aby rozpowszechnić plantacje wśród rolników, obsadzone nimi pola kazał pieczołowicie dozorować w ciągu dnia, na noc jednak straż zdejmował. Wieśniacy nagminnie wtedy kradli sadzonki i zaczęli je uprawiać na własnych polach. W ten sposób, znając doskonale ułomności natury ludzkiej, przyczynił się do rozpowszechnienia uprawy ziemniaków we Francji.

Podczas rewolucji we Francji, dekretem z roku 1793, kazano ziemniakami obsadzić ogrody Tuileries (między Luwrem a Polami Elizejskimi) w Paryżu.

Skąd ziemniaki wzięły się w Polsce? Najprawdopodobniej uprawa ziemniaków w Polsce, początkowo jako roślin ozdobnych, zaczęła się od króla Jana III Sobieskiego, który po wyprawie wiedeńskiej przywiózł podobno sadzonki dla najdroższej sercu Marysieńki. Podarował mu je cesarz Leopold I ze swoich ogrodów w Wiedniu. W Warszawie zaczął je uprawiać ogrodnik Łuba w ogrodzie na Nowolipkach. Dostarczał je na dwór królewski i na dwory magnaterii polskiej już w czasach panowania Augusta II. Powoli przyzwyczajano się do ich konsumpcji. Na większą skalę zaczęto uprawiać ziemniaki w Polsce dopiero za panowania króla Augusta III Sasa.

Mimo wieloletniego trendu spadkowego, konsumpcja ziemniaków w Polsce jest, na tle krajów UE, w dalszym ciągu bardzo wysoka. Nasz kraj zajmuje drugie (po Łotwie) miejsce pod względem wielkości spożycia ziemniaków w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jest ono ponad 3-krotnie wyższe niż na Cyprze i we Włoszech oraz ponad 2-krotnie większe niż w Szwecji, Austrii, Słowenii i we Francji.